"Εμείς ο Εξωραϊστικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος του Φλοίσβου Λουτρακίου, κάνουμε έκκληση στον Δήμο και σε όποιον άλλο Φορέα μπορεί να στηρίξει την προσπάθεια προβολής και αξιοποίησης των καταφυγίων που ξεκινήσαμε εδώ και χρόνια, γιατί πιστεύουμε ότι όλα αυτά είναι ένα ζωντανό κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας μας από τη μια και από την άλλη θα προσφέρουν οφέλη στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής του Λουτρακίου."
Κώστας Μεταξάς, Πρόεδρος του Συλλόγου Φλοίσβου Λουτρακίου
"Όταν το 2010 αναλάβαμε τη διοίκηση του συλλόγου, εκτός των άλλων το νέο Δ.Σ. ανέλαβε δράση με σκοπό την προβολή και αξιοποίηση των μνημείων της περιοχής μας, της Ρωμαϊκής Έπαυλης και των γερμανικών καταφυγίων. Οι πληροφορίες που καταφέραμε να συλλέξουμε σχετικά με τα καταφύγια ήταν ότι κατασκευάσθηκαν την περίοδο της κατοχής, με επιταγμένους κατοίκους των γύρω περιοχών, υπό την επίβλεψη των κατακτητών. Ο λόγος που κατασκευάσθηκαν εδώ, ήταν γιατί σε μικρή απόσταση από το σημείο βρίσκεται ο Ισθμός, πέρασμα μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Από την πρώτη στιγμή οι Γερμανοί έθεσαν πρωταρχικό στόχο τους τον έλεγχο αυτής της διάβασης. Τα καταφύγια πρόσφεραν προστασία στους Γερμανούς στρατιώτες σε περιπτώσεις βομβαρδισμών και πιθανόν να χρησιμοποιούντο και σαν αποθήκες πυρομαχικών, ενώ συμπεριελαμβάνονταν στο γενικό στρατηγικό σχέδιο ελέγχου του Ισθμού μαζί με πληθώρα πολυβολείων και δρόμων. Υπάρχει εδώ στην περιοχή μας δρόμος που ακόμα αποκαλείται "Γερμανική Οδός", ο οποίος μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν ακόμη πλακόστρωτος, όπως είχε κατασκευασθεί την εποχή εκείνη. Πάντως λόγω του ότι μέσα στα καταφύγια δεν βρέθηκαν ίχνη υποδομών (ηλεκτρικά, τουαλέτες, υπνοδωμάτια) μας κάνει να πιστεύουμε ότι δεν ήταν χώροι για μακρά διαμονή. Εμείς με τη βοήθεια του Δήμου καθαρίζουμε τις προσβάσεις που οδηγούν στα καταφύγια για να διευκολύνεται η επίσκεψη σε αυτά."
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο
Τα υπόγεια γερμανικά καταφύγια στο Καρμπουνάρι
Τα γερμανικά αντιαεροπορικά υπόγεια καταφύγια στο Καρμπουνάρι Λουτρακίου κατασκευάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1940 από τον γερμανικό στρατό, ανήκοντας στο ευρύτερο πλέγμα των γενικών οχυρώσεων της διώρυγας της Κορίνθου, αν και βρίσκονται σε απόσταση 1 – 1,5 km από αυτήν. Βρίσκονται σε βάθος 10-12 m περίπου, και πρόκειται για απλές κατασκευές με έναν ή δύο κεντρικούς θαλάμους και τις στοές πρόσβασης των κλιμακοστασίων που καταλήγουν στις δύο (για το κάθε καταφύγιο) εισόδους. Εγκαταστάσεις δεν υπάρχουν στο εσωτερικό τους, εκτός από αποχετευτικά πλακοσκεπή κανάλια στο δάπεδο, που χρησίμευαν για να απομακρύνουν τυχόν νερά για να μην πλημμυρίζουν οι χώροι. Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής τους, ίδιος και για τα τρία καταφύγια, είναι χτιστές λιθοδομές στους τοίχους και αψιδωτό οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν) στις οροφές στοών και θαλάμων. Ειδικά τα δύο πρώτα, διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και προσφέρονται για αξιοποίηση, ως μνημεία της σύγχρονης πολεμικής ιστορίας της Ελλάδας. Επιπλέον να σημειώσουμε ότι στην ίδια περιοχή υπάρχουν κι άλλα καταφύγια τα οποία δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί.
 |
| Καλυμμένη είσοδος πιθανού ανεξερεύνητου καταφυγίου εντός ιδιοκτησίας (φωτογραφία Κ. Μεταξά) |
Καταφύγιο Νο 1
 |
| Η αριστερή είσοδος |
 |
| Στην αρχή της μεγάλης αίθουσας. Οι χώροι είναι ασπρισμένοι |
 |
| Το μήκος της αίθουσας μετρήθηκε 21.20 m |
 |
| Η κλιμακωτή στοά προς τη δεύτερη είσοδο (έξοδο) |
 |
| Οι απώλειες στα σκαλοπάτια καθιστούν την κίνηση επικίνδυνη |
 |
| Η δεξιά είσοδος κι ένας μεγάλος όγκος παλαιών αποριμμάτων |
 |
| Η ίδια κατάσταση εξωτερικά. Η θέση χρήζει καθαρισμού |
 |
| Ξανά στη μεγάλη αίθουσα. Διακρίνεται το κανάλι απορροής |
 |
| Έξοδος. Δεξιά εσοχή όπου πιθανώς είχε θέση οπλοβαστός |
Καταφύγιο Νο 2
 |
| Οι δύο είσοδοι εξωτερικά απέχουν μεταξύ τους περίπου 50 m |
 |
| Πρόσβαση από τη δεξιά είσοδο |
 |
| Ο προθάλαμος και το χαρακτηριστικό κανάλι (λείπουν οι πλάκες) |
 |
| Η μεγάλη αίθουσα μήκους 30 m |
 |
| Το πλάτος αυξάνεται κατά μισό μέτρο προς τη στοά της δεύτερης εισόδου |
 |
| Άνοδος |
 |
| Στο τέλος των σκαλοπατιών, στροφή 90 μοιρών προς τα δεξιά |
 |
| Έξοδος |
 |
| Η αριστερή είσοδος |
Το επίπεδο δαπέδου των εισόδων βρίσκεται τρία (3) μέτρα χαμηλότερα της ελεύθερης επιφάνειας του εδάφους.
Το τρίτο καταφύγιο, μεγαλύτερο και σημαντικότερο από τα δυο πρώτα, βρίσκεται σε απόσταση 1.5 km από τα πρώτα που είναι στην ίδια τοποθεσία, και η κατάστασή του είναι σαφώς χειρότερη. Οι μεγαλύτερες ζημιές του είναι στα σκαλοπάτια, που φαίνεται ότι έχουν “ξηλωθεί” για επαναχρησιμοποίηση των υλικών, κάτι που συμβαίνει σε μικρότερο βαθμό και στα άλλα δύο καταφύγια. Στο καταφύγιο αυτό, υπάρχουν δυο επιπλέον μικροί θάλαμοι δίπλα στην κατάληξη των κλιμακοστασίων (e, j), αλλά και μια διθάλαμη δεξαμενή ύδατος. Στη μια του είσοδο υπάρχουν χαραγμένα τα αρχικά ΘΗΔ πάνω από τη χρονολογία 1947, σημάδι μεταγενέστερης χρήσης του καταφυγίου, ενώ κοντά στην άλλη συναντάμε στο κλιμακοστάσιο μια σβάστικα κι έναν χριστιανικό σταυρό γραμμένα με κόκκινη μπογιά στον τοίχο, που μπορεί να έγιναν ίσως και από Έλληνες μετά την αποχώρηση των Γερμανών.
Καταφύγιο Νο 3
 |
| Οι δύο είσοδοι εξωτερικά απέχουν μεταξύ τους περίπου 40 m |
 |
| Πρόσβαση από την αριστερή είσοδο |
 |
| Προθάλαμος a. Οι πόρτες απουσιάζουν από παντού |
 |
| Σημείωμα του 1947, μετά την απελευθέρωση |
 |
| Κλιμακωτή στοά b. Τα σκαλοπάτια και εδώ έχουν αφαιρεθεί |
 |
| Μετά από 90 μοίρες αριστερά, η κλιμακωτή στοά c |
 |
| Δεν υπάρχουν καθόλου σκαλοπάτια. Η κατάβαση απαιτεί προσοχή |
 |
| Φτάνουμε στον προθάλαμο d |
 |
| Ο προθάλαμος d ανάποδα, και η αποθηκευτική εσοχή του |
 |
| Κοιτώντας προς την αίθουσα f, αριστερά είσοδος στον θάλαμο e |
 |
| Λεπτομέρεια του αποχετευτικού καναλιού (και πλάκα κάλυψης) |
 |
| Εσωτερικό του μικρού θαλάμου e |
 |
| Η μεγάλη αίθουσα f κοιτώντας προς την g |
 |
| Προς τα πίσω, μια ακόμη αποθηκευτική εσοχή |
 |
| Το πέρασμα προς την αίθουσα g |
 |
| Η αίθουσα g, με παχύ στρώμα κοπριάς στο δάπεδο, μάλλον χρησιμοποιήθηκε ως στάβλος κατά το παρελθόν |
 |
| To πέρασμα προς τον διάδρομο h |
 |
| Αριστερά βρίσκεται η διθάλαμη υδατοδεξαμενή |
 |
| Τέσσερεις σωλήνες παροχής, δύο για κάθε θάλαμο |
 |
| Το εσωτερικό των θαλάμων της δεξαμενής (διακρίνεται σωλήνας επικοινωνίας) |
 |
| Προθάλαμος i. Αριστερά είσοδος στον j, στο βάθος δεξια η στοά k προς την έξοδο |
 |
| To εσωτερικό του θαλάμου j ανάποδα, γεμάτο κοπριά |
 |
| Κλιμακωτή στοά k |
 |
| Στα δεξιά η σβάστικα... |
 |
| Μοιάζει πιθανότερο να μην χαράχτηκε από γερμανικά χέρια |
 |
| Και λίγο πιο πάνω, από τα ίδια χέρια ένας σταυρός. Αριστερά η στοά l. |
 |
| Aνοδική στοά l (χωρίς σκαλοπάτια) και η κάσα της πόρτας προς τον προθάλαμο m (δεξιά έξοδος προς ιδιωτικό χώρο) |
Οι είσοδοι των τριών καταφυγίων είναι ανοικτές και προσβάσιμες, με εξαίρεση τη μία του πρώτου καταφυγίου που είναι -όπως είδαμε- κατειλημμένη από μπάζα και ογκώδη απορίμματα, και επίσης τη δεύτερη του τρίτου καταφυγίου, που είναι μεν ελεύθερη, αλλά βρίσκεται εντός ιδιόκτητου περιφραγμένου χώρου. Για τους λόγους αυτούς, για την προφύλαξη των καταφυγίων από βανδαλισμούς, αλλά και για την ασφάλεια των "επιπόλαιων" επίδοξων επισκεπτών, δεν θα γνωστοποιήσουμε τις ακριβείς τοποθεσίες των εισόδων.
Μεταπολεμική περίοδος και η (μεγάλη) ιδέα της αξιοποίησης
Μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, τα καταφύγια ενδεχομένως να συντηρήθηκαν μερικώς (είναι ασπρισμένα) και να χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες πολεμικού υλικού από τον ελληνικό στρατό, χρήση που πρέπει να είχαν -ειδικά τα δύο πρώτα- και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα καταφύγια Νο 1 και Νο 2 ήταν τα πρώτα που εντοπίσαμε στην περιοχή και επισκεφτήκαμε το 2014, ενώ η θέση τους είχε υποδειχθεί από τον κ. Κ. Μεταξά, πρόεδρο του τοπικού εξωραϊστικού-εκπολιτιστικού συλλόγου «Φλοίσβος Λουτρακίου», σε μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (Ε.Σ.Ε.), αποσκοπώντας στην ανάδειξη και γνωστοποίησή τους σε ανθρώπους με ανάλογα ενδιαφέροντα. Οι τοπικοί παράγοντες επιθυμούν την τουριστική ανάδειξη των δύο γειτονικών καταφυγίων, γεγονός που μπορεί να αναβαθμίσει την περιοχή, προσελκύοντας λάτρεις της στρατιωτικής ιστορίας και του εναλλακτικού τουρισμού.
 |
| Ο κ. Κ. Μεταξάς μας υποδέχεται και μας μιλά για τα καταφύγια |
Υποστηρίζοντας ως ομάδα, την κεντρική αυτή ιδέα, πραγματοποιήσαμε εντός του 2014 και με τη συνεργασία του κ. Μεταξά, μεγάλη ομαδική επίσκεψη στα καταφύγια, φτάνοντας με πούλμαν από την Αθήνα και ξεναγώντας τους φίλους της σελίδας μας στο εσωτερικό τους, αφού προηγουμένως είχε προηγηθεί καθαρισμός και διευθέτηση των μονοπατιών πρόσβασης και των εισόδων από ανθρώπους του Φλοίσβου και του Δήμου, ενώ ταυτόχρονα έγινε από εμάς και στοιχειώδης καθαρισμός των εσωτερικών χώρων μαζεύοντας τα απορίμματα σε μεγάλες σακούλες.
 |
| Στη μεγάλη αίθουσα του καταφυγίου Νο 1 |
 |
| Στη δεξιά είσοδο του καταφυγίου Νο 2 (καθαρισμός) |
Η ιδέα και η πραγματοποίηση αυτής της εκδρομής η οποία περιλάμβανε και άλλους προορισμούς ανάλογου ενδιαφέροντος (όπως και τη γειτονική ανασκαπτόμενη από την επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΠΟ κα Ζωή Ασλαματζίδου ρωμαϊκή έπαυλη), γέννησε και δημιούργησε το τουριστικό μας label Terra Incognita Travel. Το κοινό με προτίμηση σε εξορμήσεις εναλλακτικού χαρακτήρα επιφύλασσε μια πολύ θερμή υποδοχή στην Terra Incognita Travel, label υπό το οποίο διοργανώθηκαν μέχρι σήμερα πλήθος επιτυχημένων εκδρομών εναλλακτικού τουρισμού, στις οποίες συμπεριλήφθηκε μία ακόμη επίσκεψη στα καταφύγια του Φλοίσβου εντός του 2016.
 |
| Εκδρομείς με (εργατικά) κράνη, τηρώντας όλα τα μέτρα ασφαλείας |
 |
| Δεξιά η Γεωργία Μπουρμπούλη |
 |
| Νικόλας Μουσαφιράκης (Terra), Κώστας Μεταξάς (Φλοίσβος) |
 |
| Αίθουσα καταφυγίου Νο 1. Στο κέντρο ο Παναγιώτης Δευτεραίος |
Ένα αισιόδοξο μήνυμα από τον Φλοίσβο και τον κ. Κώστα Μεταξά
"Το Διοικητικό Συμβούλιο του Φλοίσβου Λουτρακίου, είναι ο μοναδικός μέχρι στιγμής φορέας που προσπαθεί για την ανάδειξη και αξιοποίηση των γερμανικών καταφυγίων και της ρωμαϊκής έπαυλης προς όφελος της περιοχής και του Δήμου μας. Οι προσπάθεια αυτή αρχίζει να καρποφορεί και τα αποτελέσματα είναι ορατά. Οι επισκέψεις σιγά-σιγά πληθαίνουν και αυτό μας χαροποιεί ιδιαίτερα. Εμείς εδώ, άμισθοι και άτυποι φύλακες των σημαντικών αυτών μνημείων της περιοχής μας θα συνεχίσουμε την προσπάθεια διατήρησης, προβολής και αξιοποίησης των." Περισσότερα για την περιοχή και τις δράσεις του συλλόγου μπορείτε να δείτε στο ιστολόγιο http://floisvos-loutraki.blogspot.gr/
Κώστας Μεταξάς
Πρόεδρος του Φλοίσβου-Λουτρακίου
Δράσεις της ομάδας μας στα καταφύγια στο Καρμπουνάρι
15/3/2014. Πρώτη επίσκεψη στα καταφύγια Νο 1 και Νο 2, εκτίμηση της κατάστασής τους, λήψη συντεταγμένων, φωτογραφική αποτύπωση και πρόχειρη σχεδιαστική απεικόνισή τους, διανυκτέρευση στο καταφύγιο Νο 1. Τις εισόδους των καταφυγίων εντόπισε ο Α. Τσεκούρας και την επίσκεψη πραγματοποίησαν οι Π. Δευτεραίος, Γ. Μπουρμπούλη.
 |
| Σχεδιάζοντας πρόχειρα τους χώρους του καταφυγίου Νο 1 (Π.Δ. 2014) |
 |
| Διανυκτέρευση της ομάδας στον κεντρικό θάλαμο του καταφυγίου Νο 1 |
11/5/2014. Οργανωμένη επίσκεψη 35μελούς ομάδας φίλων του ιστολογίου μας από την Αθήνα στα δυο καταφύγια, σε συνεργασία με τον τοπικό σύλλογο “Φλοίσβος”, και καθαρισμός των μονοπατιών, των εισόδων και των εσωτερικών χώρων τους. Περισσότερες λεπτομέρειες της εκδρομής, εδώ.
 |
| Στην αριστερή είσοδο του καταφυγίου No 1 (καθαρισμός) |
26/6/2016. Οργανωμένη εκδρομή της ομάδας εναλλακτικού τουρισμού της Terra Incognita Travel με πούλμαν από την Αθήνα στα δυο καταφύγια, αφού προηγήθηκε καθαρισμός των εσωτερικών χώρων τους. Περισσότερες λεπτομέρειες της εκδρομής, εδώ.
 |
| Εκδρομείς στην αίθουσα του καταφυγίου Νο 1 |
16/7/2016. Πιλοτική τοπογραφική αποτύπωση του καταφυγίου Νο 1 και συνάντηση-συζήτηση με τον πρόεδρο του Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Λουτρακίου κ. Σπύρο Καραβούλη σχετικά με δυνατές ενέργειες για την αξιοποίηση των καταφυγίων και πιο συγκεκριμένα το ενδεχόμενο ανάθεσης στο τεχνικό γραφείο μας (Urban Speleo Engineering) της εκπόνησης μελέτης ανάπλασης-αξιοποίησης.
17/9/2017. Επίσκεψη στο καταφύγιο Νο 3, η θέση του οποίου γνωστοποιήθηκε στους κύκλους μας από κατοίκους της περιοχής, λήψη συντεταγμένων και φωτογραφική αποτύπωσή του. Ακολούθησε και δεύτερη επίσκεψη μελών της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (Ε.Σ.Ε.) την 1/10/2017.
Τα γερμανικά πολυβολεία στον Ισθμό για την προστασία της διώρυγας
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου οι Γερμανοί κατασκεύασαν διάφορα στρατιωτικά τεχνικά έργα στην ευρύτερη περιοχή του Ισθμού, στα οποία περιλαμβάνονται τα προηγούμενα υπόγεια καταφύγια, αλλά και η «γερμανική οδός» που διατρέχει την τοποθεσία σχεδόν παράλληλα με τη διώρυγα. Για να εξασφαλίσουν δε τον έλεγχο του κομβικού θαλάσσιου περάσματος του Ισθμού, κατασκεύασαν αρκετά οχυρωματικά έργα εκατέρωθεν της διώρυγας, από τα οποία σήμερα σώζονται μερικά πολυβολεία και λίγες ακόμη θέσεις.
Σε κάποια από τα πολυβολεία εντοπίζονται επιγραφές Ελλήνων στρατιωτών και αξιωματικών εκείνης της εποχής, καθώς μετά την αποχώρηση των Γερμανών είναι βέβαιο ότι χρησιμοποιήθηκαν κατά τον εμφύλιο και μετέπειτα από τον ελληνικό στρατό, όπως εξάλλου και τα καταφύγια. Σε κάποιους τοίχους λοιπόν, αναγράφονται με μολύβι οι ημερομηνίες 22, 23 και 24/1/1945, αλλού χαραγμένη η επιγραφή ΕΛΑΣ 1941, και αλλού οι υπογραφές δύο μικρών αδελφών ΧΒΓ και ΑΒΓ 1946, ετών 12, που δε γνωρίζουμε πώς και γιατί γιατί μπορεί να βρίσκονταν εκεί…
Επίλογος - πρόταση συνεργασίας
Εντοπίζουμε και επισκεπτόμαστε υπόγειους εγκαταλελειμμένους χώρους καταφυγής πολέμου τα τελευταία 8 χρόνια, με ένα άσβεστο ενδιαφέρον που σχετίζεται με τη μελέτη της ιστορίας τους, τη συμβολή τους στα αμυντικά έργα των περιοχών όπου βρίσκονται, αλλά και με τα κατασκευαστικά και τεχνικά στοιχεία τους, προσπαθώντας πάντα -όπου αυτό είναι δυνατόν- να συνεισφέρουμε ενεργά στην ώθηση για την ανάδειξη και τη μελλοντική αξιοποίησή τους, ένα ζήτημα που φαίνεται -αισιόδοξα- να έχει αρχίσει να κεντρίζει το ενδιαφέρον κάποιων Δήμων της Αττικής και όχι μόνο, κατά το τελευταίο διάστημα που διανύουμε.
Η συμβολή στη ζωντανή ανάδειξη της σύγχρονης πολεμικής ιστορίας της χώρας μας, είναι χρέος όλων μας. Το τεχνικό μας γραφείο "Αστική Σπηλαιο-Μηχανική", συνεργαζόμενο με καταξιωμένους επιστήμονες και μηχανικούς του χώρου, και υποστηριζόμενο από την ομάδα εξερευνήσεων της Αστικής Σπηλαιολογίας που απαρτίζεται από εκπαιδευμένους έμπειρους σπηλαιολόγους μηχανικούς και τεχνικούς, παρέχει προς κάθε ενδιαφερόμενο ολοκληρωμένες μελέτες και υπηρεσίες ανάπλασης - αξιοποίησης παλαιών καταφυγίων και άλλων ιστορικών υπόγειων κατασκευών ως τουριστικά μνημεία - χώρους ιστορικής μνήμης.
Ιστορική έρευνα, αυτοψίες, επιθεωρήσεις, ταυτοποίηση χρήσης χώρων και αναπαράσταση λειτουργίας τους, έλεγχος στατικής επάρκειας, τεχνικές εκθέσεις, αποτυπώσεις (τοπογράφηση, φωτογράφηση, κινηματογράφηση) παλαιών υπόγειων δυσπρόσιτων τεχνικών έργων (και σε μεγάλα βάθη), από απόλυτα εξειδικευμένο και άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, με χρήση ειδικού και εγκεκριμένου τεχνικού εξοπλισμού ασφαλείας.
Οι υπηρεσίες μας είναι διαθέσιμες τόσο για ιδιωτικούς φορείς και μεμονωμένους ιδιώτες, όσο και για δημόσιους φορείς, όπως Δήμους, Περιφέρειες κ.λπ. Σας προσκαλούμε να επισκεφτείτε τη σελίδα της Urban Speleo Engineering στο Facebook (https://www.facebook.com/UrbanSpeleoEngineering/) και να επικοινωνήσετε μαζί μας για οποιαδήποτε πρόταση, συμβουλή, ή μια επίσκεψη γνωριμίας για προκαταρκτική αυτοψία και μια πρώτη εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης του χώρου σας.
Επιμέλεια, κείμενα, φωτογράφηση καταφυγίων: Παναγιώτης Δευτεραίος
Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ
Αναρτήσεις
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου