ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ. Από το Blogger.
RSS

Πού βρίσκονται τα γερμανικά καταφύγια Γλυφάδας και Βούλας?

Από πού προέρχεται η βόμβα στη Γλυφάδα (Οκτώβριος 2023);

Με αφορμή πρόσφατη είδηση, σχετικά με εντοπισμό και εξουδετέρωση βόμβας του Β΄ Παγκοσμίου στη Γλυφάδα, αλλά και εν όψει της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου, δημοσιεύουμε επικαιροποιημένα στοιχεία παλιάς μας έρευνας για τα γερμανικά καταφύγια και το παραλιακό οχυρό στην περιοχή Γλυφάδας-Βούλας, χώροι με τους οποίους μπορεί να σχετίζεται το επικίνδυνο εύρημα.

Ιστορικά

Τα γερμανικά στρατεύματα, το 1941, αποφάσισαν να οχυρώσουν ολόκληρη την ακτογραμμή της Αττικής αμέσως μετά την εγκατάστασή τους στη χώρα. Σε στρατηγικές θέσεις ζωτικής σημασίας, που αποτελούσαν μέρος της αλυσίδας προστασίας της Αττικής έναντι συμμαχικής απόβασης, κατασκεύασαν πλήθος μικρών ή μεσαίων στρατιωτικών μονάδων με ατομικές θέσεις μάχης σε κτίσματα ειδικών προδιαγραφών (πολυβολεία) και ολόκληρα οχυρά με στιβαρές πυροβολαρχίες, στα δυτικά, νότια και ανατολικά παράλια (Γλυφάδα, Σούνιο, Λαύριο, Ραφήνα κ.α.).

Μια από τις παλιές εξερευνήσεις της ομάδας μας, το 2013, στις ακτές του Σαρωνικού, στάθηκε όχι μόνο εντυπωσιακή αλλά και πρωτότυπη αφού, εκτός από όσα εμείς είδαμε, προκάλεσε και πολλούς άλλους αστικούς εξερευνητές να κάνουν το ίδιο! Πρόκειται για δύο “δίδυμα” υπόγεια καταφύγια, κατασκευασμένα από τα γερμανικά στρατεύματα, ως τμήματα ενός μεγαλύτερου στρατιωτικού οχυρού, που μέχρι τότε ήταν τελείως άγνωστα! Για την εξερεύνηση αυτή, μετά από έναν πρόχειρο εντοπισμό της πιθανής θέσης που είχα κάνει τότε μέσω αεροφωτογραφίας, οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τον φίλο μας Παναγιώτη Γεωργίου που μας έφερε σε επαφή με τον Τάκη Θεοδώρου, ο οποίος γνώριζε από πολύ παλιά την περιοχή και μας βοήθησε να εντοπίσουμε αλλά και να εξερευνήσουμε τις υπόγειες στοές των καταφυγίων.

Οι γερμανικές οχυρώσεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατασκευάζονταν βάσει σχεδίων και προδιαγραφών, από εταιρείες της κατεχόμενης χώρας ή/και από το γερμανικό Σώμα Μηχανικού, με επίβλεψη του οργανισμού και καταναγκαστική εργασία των ντόπιων. Οι εκάστοτε οχυρώσεις ακολουθούσαν τυποποιημένα σχέδια ή συνδυασμούς, ενίοτε με τροποποιήσεις, έτσι ώστε να προσαρμόζονται ανάλογα με το έδαφος της κάθε περιοχής. Στις κατασκευές χρησιμοποιούνταν τα υλικά της εποχής όπως τσιμέντο και σίδερα, καθώς και ότι υπήρχε τοπικά διαθέσιμο όπως πέτρες, χαλίκια και άμμος.

Σήμερα, αν και εγκαταλειμμένα και συνήθως σε απρόσμενες τοποθεσίες, τα περισσότερα κατάλοιπα διατηρούνται με τα σημάδια του πολέμου και κυρίως του χρόνου, μνημεία της νεότερης ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας που στην πλειοψηφία τους δεν έτυχαν της δέουσας προσοχής ώστε να αξιοποιηθούν: κατάλοιπα θαλάμων από αποθήκες πυρομαχικών, υπόγεια καταφύγια, δαιδαλώδη χαρακώματα, σκοπιές, βάσεις αντιαεροπορικών όπλων και κανονιών, κτίσματα, δεξαμενές και λοιπές βοηθητικές εγκαταστάσεις, μαζί με τις εκατοντάδες θέσεις μάχης συνθέτουν σήμερα ένα γοητευτικό σκηνικό που συναρπάζει και μας μεταφέρει στον χρόνο!

Το γερμανικό καταφύγιο της Βούλας

Το γερμανικό καταφύγιο της Βούλας, ξεχασμένο από χρόνια, αλλά σε πολύ καλή κατάσταση, αφού συντηρήθηκε από τον ελληνικό στρατό, διαθέτει επί του εδάφους δύο διπλές αντιδιαμετρικές εισόδους προς τους υπόγειους χώρους του, τηρώντας μία γενικότερη συμμετρική διάταξη. Σκαλοπάτια που ξεκινούν από την επιφάνεια, καταλήγουν σε έναν προθάλαμο. Από εκεί, μια άλλη σκάλα κατεβαίνει στους υπόγειους χώρους, σε βάθος το πολύ 15 m, ενώ ακριβώς στην κατάληξη των σκαλοπατιών υπάρχει πολυβολείο. Από το ίδιο σημείο ανοίγονται τούνελ που οδηγούν στους υπόλοιπους θαλάμους, οι οποίοι φέρουν αρίθμηση σημειωμένη με κιμωλία, ενώ σε άλλα σημεία υπάρχουν και με κόκκινη μπογιά οι ενδείξεις FRONT LINE, DO NOT TOUCH, EXIT, DO NOT SMOKE, DEFENSE DE FUMER. Τα τοιχώματα είναι χτισμένα από πέτρα, και η τοξωτή τσιμεντένια οροφή είναι βαμμένη με άσπρο χρώμα. Υπάρχει πεπαλαιωμένη ηλεκτρική εγκατάσταση και ίχνη υδραυλικής εγκατάστασης στο δάπεδο, χωρίς όμως τουαλέτες και λουτρά, αλλά με μια τριπλή ανοικτή δεξαμενή νερού. 

Πόρτες δεν υπάρχουν, ενώ εντύπωση προκαλούν τα παράξενα χαραγμένα σημάδια σε όλα τα τσιμεντένια πλαίσια των ανοιγμάτων, που θυμίζουν σύμβολα του ζωδιακού. Περισσότερο παράξενο όμως, είναι ένα σκίτσο χαραγμένο με μολύβι στον τοίχο, στοιχεία για το οποίο μας επισήμανε ο φίλος Χρήστος Κιοσέογλου. Αντιπροσωπεύει την αμερικανική λαϊκή κουλτούρα έκφρασης Kilroy (was here), μήνυμα που έγινε δημοφιλές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου, και συνήθως εμφανιζόταν γραμμένο με μολύβι ή κιμωλία. Το τυποποιημένο σκίτσο παρουσιάζει έναν άνδρα φαλακρό ή με μία τρίχα, με προεξέχουσα μύτη, να κρυφοκοιτάζει πάνω από έναν τοίχο τον οποίο κρατούν τα δάχτυλα του κάθε χεριού. Η φράση “Kilroy Was Here” πήρε προεκτάσεις που σχετίστηκαν με την παρουσία ή την προστασία των ενόπλων δυνάμεων των Η.Π.Α. κατά τη δεκαετία του 1940, αλλά πολλές πηγές αναφέρουν προέλευση ήδη από το 1939 ή το 1937, πριν ξεκινήσει ο πόλεμος. Οι Γερμανοί συσχέτισαν τη φράση με την παρουσία αμερικανικού πολεμικού εξοπλισμού, και αυτό οδήγησε τον Χίτλερ σε υποψίες ότι «Kilroy» θα μπορούσε να ήταν η κωδική ονομασία κάποιου υψηλά ιστάμενου κατασκόπου, δίνοντας στο ζήτημα ακόμα μεγαλύτερες πολιτικές προεκτάσεις. 




Σύμβολο συναρμολόγησης τεμαχίων

Σύμβολο συναρμολόγησης τεμαχίων



"Kilroy was here"...


Δεξαμενή και πολυβολείο

Πολυβολείο


Πολυβολείο

Σκίτσα και σημειώσεις του 1948-49






Πάνος Δευτεραίος



Πολυβολείο







Το γερμανικό καταφύγιο της Γλυφάδας

Στην ίδια περιοχή, αλλά στα όρια της Γλυφάδας, υπάρχει ένα ακόμα καταφύγιο ίδιας κατασκευής με το παραπάνω, λίγο μεγαλύτερο και εντελώς εγκαταλειμμένο. Στο εσωτερικό βρήκαμε σημειώσεις στους τοίχους από επισκέπτες των δεκαετιών 1940-50-60, φωλιές πολυβόλου στα σκαλιά των δύο δίδυμων εισόδων, υδραυλικά φρεάτια, τριπλή δεξαμενή νερού, και πλήθος θαλάμων και διαδρόμων, σε διάταξη κατασκευής παρόμοια με του προηγούμενου. Επίσης, τα ίδια αινιγματικά σύμβολα στις πόρτες, που πιστοποιούν ότι τα δύο καταφύγια δημιουργήθηκαν οπωσδήποτε από το ίδιο συνεργείο, ας εξηγήσουμε ότι χρησίμευαν για τη σωστή συναρμολόγηση προκατασκευασμένων στοιχείων σκυροδέματος, κάτι δηλαδή σαν τρισδιάστατο παζλ.  Το καταφύγιο αυτό το ψάξαμε και το εντοπίσαμε με μια κάποια δυσκολία λόγω της θέσης του, αλλά η ανακάλυψή του έγινε με μεγάλο ενθουσιασμό, ένα από τα ωραία εξερευνητικά δειλινά του Απρίλη εκείνης της χρονιάς. 

Παλιοί αστικοί εξερευνητές μας διηγούνται σχετικά: «την δεκαετία του ’60, ήμασταν μια παρέα παιδιών 8 ως 16 ετών και στις καλοκαιρινές διακοπές στα ΑΣΤΕΡΙΑ της Γλυφάδας, επισκεπτόμασταν κάθε χρόνο μυστικά το Γερμανικό οχυρό/καταφύγιο στη Γλυφάδα. Μπαίναμε μέσα με τρόμο, κρατώντας αναπτήρες και κεριά… Ηταν συναρπαστικό που το είχαμε ανακαλύψει…»








Σύμβολο συναρμολόγησης τεμαχίων

Σύμβολο συναρμολόγησης τεμαχίων

Πολυβολείο


Δεξαμενή


Δεξαμενή







Η πρόσβαση στο Παράρτημα Αποθεραπείας & Αποκατάστασης Παιδιών με Αναπηρία Βούλας, στους χώρους του οποίου χρειάστηκε να εξασφαλίσουμε πρόσβαση κατά την πρόσφατη εκπαιδευτική επίσκεψή μας, πραγματοποιήθηκε κατόπιν αδείας που μας παραχωρήθηκε με το με αρ. πρωτ.28774/7-11-2022 έγγραφο της Διεύθυνσης του ΠΑΑΠΑΒ. 


Κείμενο: Πάνος Δευτεραίος
Φωτογραφίες: Πάνος Δευτεραίος και φίλοι

Αναζητήστε περισσότερα για τα υπόγεια καταφύγια της Αθήνας στο βιβλίο "Υπόγεια Αθήνα - τα μυστικά μιας άγνωστης πόλης", του Παναγιώτη Δευτεραίου (κυκλοφορεί από τον Μάιο του 2023 σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις iWrite και βρίσκεται ήδη στην 3η έκδοση).



...Η πλέον τεκμηριωμένη έρευνα για τα μυστικά που κρύβονται κάτω από την πρωτεύουσα, παρουσιάζεται μέσα από έναν πολύτιμο τόμο 656 σελίδων, σχήματος 17x24, με πλούσιο και πρωτότυπο φωτογραφικό, χαρτογραφικό και ένθετο έγχρωμο υλικό!

- Παμπάλαιες στοές

- Μυστικές δίοδοι

- Υπόγεια υδραγωγεία

- Χαμένα ρέματα

- Καταφύγια του πολέμου

- Κρύπτες και κατακόμβες

- Άγνωστα ιστορικά στοιχεία, μαρτυρίες και ντοκουμέντα

...και ό,τι άλλο αποτύπωσε μια πολυετής έρευνα υπόγειων αστικών σπηλαιολογικών εμπειριών!


Για να αποκτήσετε ένα υπογεγραμμένο αντίτυπο (από τα συλλεκτικά της 1ης έκδοσης) με προσωπική αφιέρωση από τον συγγραφέα, συπληρώστε τη φόρμα παραγγελίας: http://alterexploring.gr/


  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS

Κάτω από την Ομόνοια: άγνωστα υπόγεια καταφύγια αρχών του '50

Τα αντιαεροπορικά καταφύγια της Αθήνας


Η σύγχρονη στρατιωτική ιστορία της Ελλάδας που σχετίζεται με τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελεί ένα από τα πιο πρόσφατα κεφάλαια της ιστορίας μας. Ζωντανά απομεινάρια της περιόδου αυτής αποτελούν τα διάφορα οχυρωματικά έργα, που κατασκευάστηκαν είτε από την κυβέρνηση Μεταξά, προληπτικά, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος (1936-1939), είτε από τις γερμανικές και ιταλικές δυνάμεις κατοχής κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ανάμεσα στις εγκαταστάσεις των έργων αυτών, διάσπαρτα και κρυμμένα από την κοινή θέα, εντοπίζονται αρκετά καταφύγια κατασκευασμένα σε βάθος ικανό να προστατεύσει τον προσερχόμενο σε αυτά πληθυσμό (πολίτες ή στρατιώτες) από τους βομβαρδισμούς των μαχητικών αεροπλάνων. Στο κέντρο της πόλης έχουμε, ως επί το πλείστον, καταφύγια της πρώτης κατηγορίας, δηλαδή μεταξικά. 

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS

Υπόγεια Ακρόπολη [1821]: η πηγή της Κλεψύδρας (Ανδρούτσος) και τα λαγούμια του ιερού βράχου κατά την επανάσταση (Μακρυγιάννης)

Η ιστορία της πηγής της Κλεψύδρας και ο ρόλος της από την αρχαιότητα μέχρι το 1821

Είσοδος και κάθοδος προς τους υπόγειους χώρους της πηγής της Κλεψύδρας, στην Ακρόπολη (λήψη 2016).

Η ιστορία της πηγής αρχίζει από την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (3.500-3.000 π.Χ.), με τη διάνοιξη φρεάτων στη ΒΔ πλευρά του βράχου της Ακρόπολης. Ονομάστηκε Κλεψύδρα γιατί το νερό της συχνά χανόταν, ενώ στην αρχή που εντοπίστηκε στη φυσική της μορφή, μέσα σ’ ένα σπήλαιο, ονομαζόταν Εμπεδώ, αποτελώντας πιθανότατα τόπο λατρείας της ίδιας Νύμφης. Το πρώτο κρηναίο οικοδόμημα, η μορφή του οποίου υπαγορεύτηκε από το σχήμα του ίδιου του σπηλαίου, κατασκευάστηκε περί το 470-460 π.Χ., στα χρόνια του στρατηγού Κίμωνα. Επρόκειτο για ένα ορθογώνιο κτίσμα με κλίμακα εισόδου στη ΒΔ γωνία του, το οποίο περιέκλειε μία ορθογώνια δεξαμενή συλλογής του νερού και ένα πλάτωμα στα ΒΔ της, από το οποίο αντλούσαν το νερό. Ένας αγωγός υπερχείλισης της πηγής διέτρεχε την αυλή που κατασκευάστηκε στα βορειοανατολικά της, με κατεύθυνση προς τα βόρεια.

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS

Κεφαλονιά: εναλλακτικές αποδράσεις (η άλλη όψη του νομίσματος)!

ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ: Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ!

Αντίσαμος

Πολυάριθμοι επισκέπτες της παραδεισένιας μεγαλονήσου του Ιονίου προτιμούν τις πανέμορφες οδικές διαδρομές, επιλέγουν τις γνωστές, διάσημες παραλίες και άλλους, κλασικούς προορισμούς του νησιού που συνδυάζουν τοπικό παραδοσιακό φαγητό και φυσικά το διάσημο κεφαλονίτικο κρασί (ρομπόλα)! 

Μύρτος και Άσσος

Πόσοι όμως αναζητούν άγνωστες, κρυμμένες παραλίες-έκπληξη, ανεξερεύνητες τοποθεσίες, πεζοπορικές διαδρομές, εναλλακτικούς προορισμούς με αξιοθέατα, όπως αρχαίες ακροπόλεις και εγκαταλειμμένα χωριά, υπόγειες λίμνες και κρυστάλλινα σπήλαια (πέραν των γνωστών Μελισσάνη-Δρογκαράτη), "κατακόμβες" όπως η σκήτη Αγίου Γερασίμου, ιταλικές υπόγειες στοές οχυρωματικών έργων και καταφύγια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου;

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS

Πώς μπορεί η Περιφέρεια να δράσει σχετικά με τις επικίνδυνες κοίτες των υπογειοποιημένων ρεμάτων της Αθήνας; (εικόνες-ντοκουμέντα)

TΕΧΝΙΚH ΑΝAΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣIΑΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜAΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΒAΛΛΕΤΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΟYΝ ΚΑΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΘΟYΝ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΟΥΝ ΣΤΟ ΑΜΕΣΟ ΜΕΛΛΟΝ.

 (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ)

Μέρος του υδρογραφικού δικτύου του λεκανοπεδίου (κόκκινο: καλυμμένες κοίτες)

Τα ρέματα του λεκανοπεδίου της Αθήνας καλύπτονται σταδιακά από το 1840 μέχρι σήμερα.  Ιδιαίτερα οι κοίτες που εγκιβωτίστηκαν από τον 19ο αιώνα μέχρι και τις δεκαετίες 1960-70 παρουσιάζουν σε αρκετές θέσεις προβλήματα και βλάβες (εισροές ακαθάρτων, φθορές, αστοχίες, εμφράξεις), που είτε είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον είτε επηρεάζουν τις ομαλές συνθήκες ροής των αγωγών. Δεδομένου του σημαντικότατου ρόλου που κατέχει το δίκτυο των καλυμμένων ρεμάτων του λεκανοπεδίου στην αντιπλημμυρική προστασία των περιοχών που ανήκουν στις αντίστοιχες υδρολογικές λεκάνες, η διάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης των δυσπρόσιτων και αθέατων υπόγειων τμημάτων και η καταγραφή των τύπων και των διαστάσεων των διατομών τους, οπωσδήποτε έχει προληπτικό χαρακτήρα που σχετίζεται με την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων. Με βάση τις εικόνες που έχουν καταγραφεί σε έργα που εκτελέστηκαν μέσα σε καλυμμένες κοίτες ρεμάτων, κατά την τελευταία δεκαετία, τα προβληματικά σημεία είναι αρκετά και χρήζουν καταγραφής. Η καταγραφή αυτή σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος και  με την αποτροπή κινδύνων που μπορεί να προκληθούν από οποιαδήποτε δυσλειτουργία των υπόγειων αγωγών κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων, αλλά και από ενδεχόμενες τοπικές αστοχίες των παλαιών δομικών στοιχείων που ενδέχεται να προκαλέσουν καθίζηση στην επιφάνεια, όπως η κοίτη του Ιλισού στον Ταύρο που παραμένει κατεστραμμένη και επικίνδυνη από το 2018, και μετά από κάθε καταιγίδα φθείρεται περισσότερο.

Επικίνδυνο νεροφάγωμα και αστοχία πλευρικού τοιχίου στην κοίτη του Ιλισού (Ταύρος)

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS